بازار مصالح ساختمانی امروز پر از انواع بلوک است؛ از بلوک سیمانی سنگین و بلوک سبک لیکا گرفته تا بتن گازی مثل هبلکس و پرلکس، بلوک‌های فومی و پلی‌استایرن، بلوک سفالی و حتی بلوک گچی. هر کدام از این بلوک‌ها برای دسته‌ای از پروژه‌ها طراحی شده‌اند و از نظر وزن، عایق بودن، سرعت اجرا و هزینه، رفتار متفاوتی دارند.
برای کارفرما، مجری یا سرمایه‌گذاری که به فکر راه‌اندازی خط تولید بلوک است، معمولا چند سوال اصلی مطرح می‌شود:
- برای دیوار حیاط، تیغه داخلی، دیوار خارجی یا محوطه، کدام نوع بلوک مناسب‌تر است؟
- تفاوت واقعی این بلوک‌ها در وزن، عایق حرارتی و صوتی، سرعت اجرا و هزینه تمام‌شده چیست؟
- اگر بخواهم تولیدکننده شوم، کدام خانواده بلوک، منطقی‌ترین نقطه شروع برای خط تولید و خرید دستگاه بلوک زن است؟
با در نظر گرفتن این سوالات، در این مقاله از وبلاگ ماشین‌سازی طراحان، سعی می‌کنیم تصویری کامل و قابل‌فهم از انواع بلوک ساختمانی بدهیم، به طوری که برای انتخاب بلوک در پروژه بعدی‌تان معیار داشته باشید و اگر به فکر راه‌اندازی یا توسعه خط تولید بلوک هستید، دیدی کلی نسبت به گزینه‌ها و روش‌های تولید پیدا کنید.
بلوک ساختمانی چیست و چه نقشی در سازه دارد؟
در اغلب ساختمان‌های امروزی، اسکلت اصلی توسط بتن مسلح یا سازه فلزی، باربری را بر عهده دارد. بلوک، در بیشتر پروژه‌ها عضو اصلی سازه‌ای نیست، بلکه مصالحی است برای شکل‌دادن به فضا و بستن دهانه‌ها. دیوارهای داخلی و تیغه‌ها، دیوارهای حیاط و محوطه و دیوارهای پیرامونی جدا کننده از مهم‌ترین جاهایی هستند که انواع بلوک در آن‌ها استفاده می‌شود. در برخی ساختمان‌های کم‌طبقه یا سنتی، هنوز هم بخشی از دیوارهای باربر با بلوک یا مصالح مشابه اجرا می‌شود، اما در ساخت‌وساز شهری متعارف، نقش اصلی تحمل بار با اسکلت است.
با این حال، نوع بلوکی که انتخاب می‌شود، روی چند عامل کلیدی تاثیر مستقیم دارد:
- وزن مرده ساختمان و بار وارد بر اسکلت
- مصرف انرژی در گرمایش و سرمایش به‌خاطر عایق بودن یا نبودن دیوار
- آسایش صوتی و میزان عبور صدا بین واحدها و اتاق‌ها
- سرعت اجرا و تعداد نیروی لازم برای دیوارچینی
- هزینه تمام‌شده هر مترمربع دیوار (قیمت بلوک، ملات، نازک‌کاری و اجرا)
- و در برخی پروژه‌ها، ظاهر و کیفیت معماری دیوار
به همین خاطر است که بازار به سمت تنوع زیاد در انواع بلوک حرکت کرده تا برای شرایط مختلف سازه، اقلیم و بودجه، گزینه‌های متفاوتی وجود داشته باشد.
دسته‌بندی کلی انواع بلوک ساختمانی
برای داشتن تصویر روشن، می‌توان انواع بلوک ساختمانی را از دو زاویه اصلی دید: مصالح و کاربرد.
دسته‌بندی انواع بلوک بر اساس مصالح
از نظر نوع مصالح، خانواده‌های اصلی که در بازار ایران با آن‌ها سروکار داریم عبارت‌اند از:
- بلوک‌های بتنی و سیمانی
- بلوک‌های بتن گازی (AAC) مانند هبلکس و پرلکس
- بلوک‌های سفالی یا رسی
- بلوک‌های گچی
- بلوک‌های فومی و پلی‌استایرن (پلاستوفوم، بلوک‌های فوم‌دار و…)
هر کدام از این خانواده‌ها، نام‌های رایج و زیرمدل‌های خاص خود را دارند؛ مثلا در خانواده بتنی، اصطلاحاتی مثل بلوک سیمانی، بلوک سنگین، بلوک لیکا، بلوک پوکه‌ای، بلوک فوم‌بتن و بلوک بتن کفی را می‌بینیم که در ادامه مفصل‌تر به هر کدام خواهیم پرداخت.
دسته‌بندی انواع بلوک بر اساس کاربرد
از نظر کاربرد نیز می‌توان بلوک‌ها را در چند گروه کلی قرار داد:
- بلوک‌های دیواری و تیغه‌ای برای دیوارهای داخلی و خارجی جدا کننده و غیر باربر
- بلوک‌های سقفی و پرکننده در سیستم‌های مختلف سقف
- بلوک‌هایی که نقش غالب آن‌ها نما، نورگیری و دکوراسیون است.
بسیاری از بلوک‌های بتنی و سبک‌دانه‌ای در گروه اول قرار می‌گیرند، بلوک‌های پلی‌استایرن عمدتا در سقف‌ها استفاده می‌شوند و بلوک شیشه‌ای بیش از آن‌که وظیفه سازه‌ای داشته باشد، برای نورگیری و طراحی داخلی و نما به کار می‌رود.
در ادامه، خانواده به خانواده جلو می‌رویم و برای هر گروه توضیح می‌دهیم از چه موادی ساخته می‌شود، چه نام‌های رایجی دارد، در چه نوع پروژه‌هایی استفاده می‌شود و مزایا و محدودیت‌های آن چیست.
بلوک‌های بتنی و سیمانی
بلوک‌های بتنی و سیمانی، قدیمی‌ترین و در عین حال پرمصرف‌ترین خانواده بلوک در ساخت‌وساز امروز هستند. در همه این انواع، سیمان به‌عنوان چسب اصلی به‌همراه آب و سنگ‌دانه‌ها مخلوط می‌شود و بتن حاصل در قالب‌های مخصوص شکل بلوک را به خود می‌گیرد. تفاوت زیرگروه‌های این خانواده در نوع و چگالی سنگ‌دانه‌ها، روش سبک‌سازی، شکل حفره‌ها و در نهایت وزن و عملکرد حرارتی و صوتی بلوک است.
در بازار، مهم‌ترین زیرگروه‌های این خانواده عبارت‌اند از:
- بلوک سیمانی سنگین
- بلوک بتنی سبک دانه‌ای مانند بلوک لیکا و بلوک پوکه‌ای
- بلوک فوم بتن و بتن کفی
حال هرکدام از این مدل‌های بلوک‌ها را جداگانه بررسی می‌کنیم:
بلوک سیمانی سنگین
بلوک سیمانی سنگین که با نام‌هایی مانند بلوک سیمانی، بلوک سنگین یا بلوک بتنی سنگین در بازار شناخته می‌شود، از ترکیب سیمان، ماسه و شن یا سایر سنگ‌دانه‌های با چگالی معمولی ساخته می‌شود. این بلوک‌ها معمولا به صورت توخالی و با دو یا چند حفره منظم تولید می‌شوند تا مصرف مصالح کنترل شود و در عین حال، وزن هر قطعه برای حمل و چیدمان قابل‌قبول بماند. با این وجود به‌دلیل نوع دانه‌ها، این گروه در دسته بلوک‌های سنگین قرار می‌گیرد.
کاربردهای رایج
بلوک سیمانی سنگین بیشتر در این موارد استفاده می‌شود:
- دیوارهای محوطه‌ای و دیوار حیاط
- دیوارهای بین دو قطعه زمین یا دو ملک
- بسیاری از دیوارهای جداکننده غیر باربر در فضاهای بیرونی
در پروژه‌هایی که استحکام قابل‌قبول، دسترسی آسان به مصالح، قیمت اولیه پایین‌تر و آشنایی اجراکاران با روش کار، اولویت بالاتری نسبت به وزن و عایق بودن دارد، این نوع بلوک هنوز یکی از انتخاب‌های اصلی است.
مزایا
- مقاومت فشاری مناسب برای دیوارهای جدا کننده متداول
- امکان تولید با تجهیزات نسبتا ساده در کارگاه‌های کوچک و متوسط
- دسترسی آسان به مواد اولیه در اغلب مناطق
- آشنا بودن روش اجرا برای پیمانکاران و بناها
محدودیت‌ها
- وزن نسبتا زیاد هر قطعه و افزایش بار مرده دیوار
- عملکرد متوسط در عایق حرارتی و صوتی نسبت به بلوک‌های سبک‌تر
- وابستگی زیاد کیفیت نهایی دیوار به دقت اجرا، تراز بودن ردیف‌ها و یکنواختی ملات
نکات مهم برای تولیدکننده
برای تولیدکننده، بلوک سیمانی سنگین معمولا اولین محصولی است که خط تولید با آن وارد بازار می‌شود. تقاضا برای این محصول گسترده و پایدار است، اما رقابت قیمتی نیز شدید است. در چنین بازاری، تمایز واقعی بیشتر از طریق موارد زیر به‌دست می‌آید:
- یکنواختی ابعاد و ارتفاع بلوک‌ها
- کیفیت سطح و سالم بودن لبه‌ها
- ثبات در وزن تقریبی هر قطعه
- حفظ کیفیت در طول شیفت‌های مختلف تولید
بلوک بتنی سبک دانه‌ای (بلوک لیکا، بلوک پوکه‌ای)
در بلوک‌های بتنی سبک‌دانه‌ای، به‌جای استفاده از شن و سنگ‌دانه معمولی، از سبک‌دانه‌هایی مانند دانه‌های لیکا (رس منبسط‌شده) یا پوکه معدنی استفاده می‌شود. همین جایگزینی، چگالی نهایی بلوک را کاهش می‌دهد و امکان بهبود عملکرد حرارتی و صوتی دیوار را فراهم می‌کند. این بلوک‌ها نیز معمولا به صورت توخالی با حفره‌های منظم تولید می‌شوند، اما وزن هر قطعه کمتر از بلوک سیمانی سنگین است.
نام‌های رایجی که در بازار برای این خانواده استفاده می‌شود شامل بلوک سبک، بلوک بتنی سبک، بلوک سیمانی لیکا، بلوک لیکا، بلوک پوکه معدنی و بلوک پوکه‌ای است. از نظر ماهیت، همه آن‌ها زیرمجموعه بلوک بتنی سبک‌دانه‌ای محسوب می‌شوند.
کاربردهای رایج
بلوک‌های سبک‌دانه‌ای بیشتر در این موارد به‌کار می‌روند:
- دیوارهای داخلی بین واحدها و بین اتاق‌ها
- دیوارهای خارجی جدا کننده و غیرباربر در ساختمان‌های چندطبقه
- پروژه‌هایی که کنترل وزن سازه و مصرف انرژی در آن‌ها اهمیت دارد
در ساختمان‌های مسکونی و اداری که عایق حرارتی و صوتی و کاهش مصرف انرژی جدی گرفته می‌شود، بلوک سبک‌دانه‌ای معمولا انتخابی منطقی‌تر نسبت به بلوک سیمانی سنگین است.
مزایا
- کاهش وزن دیوار و در نتیجه کاهش بار مرده وارد بر اسکلت
- بهبود عملکرد دیوار در برابر انتقال حرارت و صدا
- امکان استفاده در پروژه‌های با الزامات سخت‌گیرانه‌تر در حوزه انرژی
- فراهم کردن سطحی مناسب‌تر برای برخی سیستم‌های نازک‌کاری نسبت به بلوک سنگین
محدودیت‌ها
- حساسیت بیشتر به کیفیت تولید و طرح اختلاط
- احتمال پوکی یا لب‌پریدگی در صورت تنظیم نادرست فشار، ویبره و عمل‌آوری
- قیمت بالاتر نسبت به بلوک سیمانی سنگین در بسیاری از بازارها
- نیاز به کنترل دقیق‌تر در حمل‌ونقل و تخلیه برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی
نکات مهم برای تولیدکننده
ورود به تولید بلوک سبک‌دانه‌ای برای کارگاهی که تجربه تولید بلوک سیمانی سنگین را دارد، یک گام به سمت محصولات با ارزش افزوده بالاتر است. اما در این مسیر چند نکته کلیدی باید جدی گرفته شود:
- طراحی درست طرح اختلاط متناسب با نوع سبک‌دانه
- استفاده از دستگاه و قالبی که دقت ابعادی و یکنواختی لرزش را حفظ کند
- برنامه‌ریزی برای عمل‌آوری مناسب (رطوبت و دما) به‌خصوص در روزهای اول
- پایش مداوم وزن، مقاومت و کیفیت سطح بلوک‌ها در طول تولید
بلوک فوم بتن و بتن کفی
بلوک فوم بتن و بلوک بتن کفی نیز در گروه بلوک‌های بر پایه سیمان قرار می‌گیرند، اما روش سبک‌سازی در آن‌ها با بلوک‌های سبک‌دانه‌ای متفاوت است. در این سیستم به جای استفاده از سبک‌دانه‌های فیزیکی، با افزودن مواد کف‌زا به مخلوط سیمان و آب، حباب‌های ریز و متعددی در بتن ایجاد می‌شود. این حباب‌ها پس از سخت شدن بتن، در ساختار بلوک باقی می‌مانند و باعث کاهش چگالی آن می‌شوند.
به این ترتیب، بلوکی به‌دست می‌آید که نسبت به بتن معمولی وزن کمتری دارد و به‌دلیل وجود حفره‌های هوای ریز، تا حدی ویژگی‌های عایقی پیدا می‌کند. بسته به طرح اختلاط و چگالی هدف، می‌توان بلوک‌هایی با مقاومت و وزن متفاوت تولید کرد.
کاربردهای رایج
بلوک فوم بتن معمولا در دیوارهای داخلی و برخی دیوارهای خارجی غیر باربر استفاده می‌شود؛ جایی که کاهش بار مرده، اجرای سریع و عایق بودن نسبی دیوار اهمیت دارد و در عین حال، انتظار تحمل بار سازه‌ای اصلی از دیوار وجود ندارد. سطح نسبتا یکنواخت این بلوک‌ها، در صورت تولید با کیفیت مناسب، می‌تواند اجرای نازک‌کاری را ساده‌تر کند.
تفاوت بلوک فوم بتن با بلوک بتن گازی (AAC)
نکته مهم این است که فوم بتن را نباید با بتن گازی AAC یکسان دانست. در بتن گازی، ساختار سلولی بتن با واکنش‌های شیمیایی و سپس عمل‌آوری در اتوکلاو تحت فشار و دمای بالا شکل می‌گیرد، در حالی‌که در فوم‌بتن، حباب‌های هوا به‌صورت مکانیکی و با کمک ماده کف‌زا وارد مخلوط می‌شوند و عمل‌آوری معمولا در شرایط عادی یا با نگهداری مرطوب انجام می‌شود. این تفاوت، خود را در موارد زیر نشان می‌دهد:
- شکل و ابعاد متداول بلوک‌ها
- خواص مکانیکی و مقاومت فشاری
- روش برش، نصب و جزئیات اجرایی
- نوع تجهیزات موردنیاز برای تولید
مزایا
- کاهش وزن نسبت به بلوک‌های بتنی معمولی
- امکان تولید بلوک با چگالی‌ها و رده‌های مقاومتی مختلف
- سطح نسبتا یکنواخت و مناسب برای برخی سیستم‌های نازک‌کاری
- قابلیت استفاده در دیوارهای داخلی غیر باربر با هدف کاهش وزن و عایق نسبی
محدودیت‌ها
- حساسیت بالای مقاومت نهایی به نسبت آب، مقدار کف‌زا و فرآیند اختلاط
- ریسک خردشدگی و آسیب در حمل و چیدمان اگر کنترل کیفیت کافی نباشد
- نیاز به کنترل دقیق عمل‌آوری برای جلوگیری از ترک و افت مقاومت
- تفاوت عملکردی نسبت به بلوک‌های عادی که آشنایی مجری پروژه با این نوع بلوک را ضروری می‌کند.
نکات مهم برای تولیدکننده
تولید بلوک فوم بتن نسبت به بلوک سیمانی سنگین و بلوک سبک‌دانه‌ای، کنترل فرآیند پیچیده‌تری می‌طلبد. برای تولیدکننده‌ای که به فکر ورود به این حوزه است، چند موضوع باید روشن باشد:
- دسترسی به دانش فنی مناسب برای طراحی طرح اختلاط و انتخاب کف‌زا
- توانایی کنترل و پایش پیوسته چگالی، مقاومت و کیفیت سطح بلوک‌ها
- برنامه‌ریزی برای آموزش بازار و مجریان در استفاده صحیح از این نوع بلوک
به همین دلیل، بسیاری از کارگاه‌ها ترجیح می‌دهند ابتدا در تولید بلوک‌های بتنی متداول (سنگین و سبک‌دانه‌ای) به ثبات برسند و سپس در صورت وجود تقاضای مشخص در بازار، به سمت محصولات تخصصی‌تری مانند فوم بتن حرکت کنند.
بلوک‌های بتن گازی (AAC: هبلکس، پرلکس و بتن گازی اتوکلاو)
بلوک‌های بتن گازی یا AAC در بازار ایران بیشتر با نام‌های بلوک هبلکس، بلوک پرلکس، بتن گازی و اتوکلاو شناخته می‌شوند. در این سیستم، مخلوط سیمان، پودر سیلیس، آهک و آب به‌همراه یک ماده گاززا ترکیب می‌شود. در حین واکنش، گاز تولیدشده حباب‌های ریز و یکنواختی در کل حجم بتن ایجاد می‌کند و بتن به‌صورت کنترل‌شده منبسط می‌شود. سپس این توده در ابعاد بزرگ برش می‌خورد و قطعات در اتوکلاو تحت فشار و دمای بالا عمل‌آوری می‌شوند.
نتیجه این فرآیند، بلوک‌های نسبتا بزرگ با ساختار سلولی منظم، وزن بسیار کمتر نسبت به بتن معمولی و عملکرد مناسب در برابر انتقال حرارت و صدا است.
کاربردهای رایج
بلوک‌های AAC معمولا در موارد زیر استفاده می‌شوند:
- دیوارهای داخلی بین واحدها و فضاهای مختلف
- دیوارهای خارجی غیر باربر در ساختمان‌های چندطبقه
- پروژه‌هایی که کاهش وزن سازه و بهبود عایق حرارتی و صوتی در آن‌ها اولویت دارد.
به‌خاطر ابعاد نسبتا بزرگ هر بلوک و وزن کم آن، سرعت اجرا در دیوارچینی با AAC معمولا بالاتر از بسیاری از بلوک‌های سنتی است.
مزایا
- وزن بسیار کم نسبت به بلوک‌های بتنی معمولی
- عایق حرارتی مناسب و کمک به کاهش مصرف انرژی
- عملکرد قابل قبول در عایق صوتی، بسته به ضخامت دیوار
- امکان برش، شیارزنی و اصلاح ابعاد با ابزارهای ساده در کارگاه
- اجرای سریع‌تر به‌خاطر ابعاد بزرگتر هر بلوک
محدودیت‌ها و نکات اجرایی
- نیاز به رعایت جزئیات اجرایی خاص در اتصال به اسکلت و دیوارهای مجاور
- حساسیت به رطوبت در برخی شرایط و لزوم انتخاب پوشش و نازک‌کاری مناسب
- نیاز به استفاده از ملات و چسب‌های متناسب با سیستم AAC
- وابستگی کیفیت نهایی به رعایت دستورالعمل‌های تولید کارخانه‌ای
نکات مهم برای تولیدکننده
برخلاف بلوک‌های بتنی و سبک‌دانه‌ای که می‌توانند در کارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک و متوسط تولید شوند، تولید AAC معمولا نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین، تجهیزات صنعتی پیشرفته، اتوکلاو و زیرساخت کارخانه‌ای است. به همین دلیل، اغلب تولیدکنندگان بلوک در مقیاس کوچک و متوسط وارد تولید AAC نمی‌شوند و این حوزه بیشتر در اختیار واحدهای صنعتی بزرگ است.
برای تولیدکننده‌ای که در حال بررسی راه‌اندازی خط تولید بلوک است، AAC معمولا انتخاب اول نیست؛ مگر این‌که برنامه مشخص، سرمایه کافی و بازار هدف وسیع برای این محصول در نظر گرفته شده باشد.
بلوک‌های سفالی (رسی)
بلوک سفالی از خاک رس شکل داده شده و پخته شده در کوره ساخته می‌شود. قالب‌گیری این بلوک به‌صورت سوراخ‌دار انجام می‌شود تا وزن بلوک کاهش یابد و رفتار حرارتی و صوتی بهبود پیدا کند. این بلوک‌ها معمولا به رنگ آجری متمایل به قرمز یا نارنجی دیده می‌شوند و ابعاد متداول آن‌ها برای تیغه‌چینی و دیوارهای داخلی مناسب است.
کاربردهای رایج
- تیغه‌های داخلی بین اتاق‌ها و واحدها
- دیوارهای داخلی غیر باربر در ساختمان‌های مسکونی و اداری
- در برخی موارد، دیوارهای خارجی غیر باربر با جزئیات اجرایی خاص
در بسیاری از شهرها، بلوک سفالی سال‌هاست که انتخاب رایج برای تیغه‌چینی داخلی بوده و بسیاری از مجریان با نحوه کار با آن آشنا هستند.
مزایا
- وزن کمتر نسبت به آجرهای فشاری سنتی
- در دسترس بودن در بسیاری از مناطق
- آشنایی عمومی مجریان با روش اجرا
- عملکرد قابل قبول در دیوارهای داخلی با نازک‌کاری مناسب
محدودیت‌ها
- حساسیت به کیفیت پخت؛ بلوک‌های کم‌پخت یا بیش‌پخت می‌توانند شکننده یا متخلخل نامطلوب باشند.
- احتمال ترک‌خوردگی در نازک‌کاری در صورت عدم رعایت جزئیات اجرایی
- عملکرد حرارتی و صوتی متوسط در مقایسه با برخی بلوک‌های سبک‌تر و مدرن‌تر
- محدودیت در استفاده در فضاهای خیلی مرطوب یا محیط‌هایی با الزامات ویژه
نکات مهم برای تولیدکننده
تولید بلوک سفالی نیازمند خط تولید، کوره و زیرساخت متفاوتی نسبت به خط تولید بلوک بتنی است. برای کارگاهی که به تولید قطعات بتنی و بلوک سیمانی فکر می‌کند، ورود به تولید سفال به معنای راه‌اندازی یک کسب‌وکار متفاوت است، نه صرفا اضافه‌کردن یک محصول جدید به همان خط تولید.
بلوک‌های گچی
بلوک گچی از ترکیب گچ و آب و گاهی افزودنی‌های خاص ساخته می‌شود و در قالب‌هایی با ابعاد مشخص برای تیغه‌چینی داخلی تولید می‌شود. این بلوک‌ها اغلب به صورت توپر یا نیمه‌توپر، با سطح نسبتا صاف و گوشه‌های تیز عرضه می‌شوند تا اجرای دیوار و نازک‌کاری روی آن‌ها ساده‌تر باشد.
کاربردهای رایج
- تیغه‌های داخلی در فضاهای خشک مانند اتاق‌ها، راهروها و بخش‌هایی از فضاهای اداری
- پروژه‌هایی که در آن‌ها سرعت اجرا و آماده‌بودن سطح برای رنگ یا پوشش اهمیت دارد.
استفاده از بلوک گچی در فضاهایی که احتمال رطوبت بالا وجود دارد، مانند سرویس‌های بهداشتی بدون جزئیات عایق‌بندی مناسب، توصیه نمی‌شود.
مزایا
- سرعت بالای اجرا در مقایسه با بسیاری از مصالح سنتی
- سطح نسبتا صاف و آماده برای رنگ یا پوشش نازک‌کاری با حداقل اصلاح
- وزن کمتر نسبت به برخی مصالح دیواری سنتی
- اجرای نسبتا تمیزتر و با ضایعات کمتر در پروژه
محدودیت‌ها
- حساسیت به رطوبت و نامناسب بودن برای فضاهای مرطوب بدون عایق‌بندی مناسب
- محدودیت در استفاده به‌عنوان دیوار خارجی یا دیوارهای در معرض ضربه
- وابستگی به کیفیت تولید کارخانه‌ای برای جلوگیری از پوکی و ضعف مقاومت
نکات مهم برای تولیدکننده
تولید بلوک گچی نیز مانند بلوک سفالی، فرآیند و تجهیزات خاص خود را دارد و مستقیما روی همان خطوط تولید بلوک بتنی قابل اجرا نیست. بنابراین، برای مجموعه‌ای که در حوزه قطعات بتنی فعالیت می‌کند، بلوک گچی بیشتر به‌عنوان محصول مکمل از تامین‌کنندگان دیگر مطرح است تا محصولی که بر روی همان دستگاه‌ها تولید شود.
بلوک‌های فومی و پلی‌استایرن (پلاستوفوم، بلوک فوم‌دار)
در این دسته، بلوک‌ها از پلی‌استایرن منبسط‌شده (EPS) یا مواد فومی مشابه ساخته می‌شوند. معروف‌ترین نمونه، بلوک‌های سقفی یونولیتی است که در سیستم‌های مختلف سقف به‌عنوان پرکننده سبک بین تیرچه‌ها یا اجزای سازه‌ای استفاده می‌شود. در برخی سیستم‌ها، بلوک‌های فومی به‌عنوان بخشی از قالب ماندگار و عایق، در کنار بتن و میلگرد به کار می‌روند.
اصطلاح بلوک فوم‌دار می‌تواند به سیستم‌هایی اشاره کند که در آن‌ها هسته بلوک از فوم پلی‌استایرن است و دو طرف آن با لایه‌های بتنی یا ملات تقویت می‌شود، اما در بسیاری از کاربری‌های رایج، وقتی از پلاستوفوم و بلوک یونولیتی صحبت می‌شود، منظور همان بلوک‌های سقفی است.
کاربردهای رایج
- پرکننده سبک در سقف‌های تیرچه‌بلوک و سیستم‌های مشابه
- بخشی از سیستم‌های عایق ماندگار (ICF) در برخی پروژه‌های خاص
- عایق‌کاری و پر کردن فضاهای غیر سازه‌ای
در این مقاله تمرکز اصلی بر نقش آن‌ها در سقف است، زیرا در دیوارچینی، بلوک‌های فومی به‌تنهایی نقش گسترده‌ای مانند بلوک‌های بتنی، AAC یا سفالی ندارند.
مزایا
- وزن بسیار کم و کمک به کاهش بار مرده سقف
- عایق حرارتی مناسب در سقف‌ها
- سهولت حمل و جابجایی در کارگاه
- امکان برش و شکل‌دهی آسان متناسب با جزئیات پروژه
محدودیت‌ها
- رفتار متفاوت در آتش‌سوزی و ضرورت رعایت استانداردهای مربوط به حریق
- نیاز به جزئیات اجرایی صحیح برای جلوگیری از مشکلات صوتی و لرزشی در سقف
- محدودیت در نقش سازه‌ای؛ این بلوک‌ها پرکننده هستند، نه عضو باربر
نکات مهم برای تولیدکننده
تولید بلوک‌های فومی و پلی‌استایرن نیازمند تجهیزات و خط تولید خاص خود است و مستقیما با دستگاه‌های بلوک‌زن بتنی انجام نمی‌شود. به همین دلیل، برای مجموعه‌ای که تمرکز اصلی آن بر تولید قطعات بتنی و بلوک‌های سیمانی است، این حوزه معمولا به‌عنوان صنعتی مجزا دیده می‌شود.
بلوک شیشه‌ای
بلوک شیشه‌ای، عضوی است بین مصالح ساختمانی و عناصر دکوراتیو. این بلوک‌ها از شیشه توخالی یا نیمه‌توپر ساخته می‌شوند که در فرآیند تولید به‌صورت دو نیمه شکل گرفته و در کارخانه به هم متصل می‌شوند. شکل و طرح سطح می‌تواند صاف، مات، موج‌دار یا طرح‌دار باشد تا میزان عبور نور و دید را کنترل کند.
کاربردهای رایج
- جداره‌های نورگیر در راه‌پله‌ها، حمام‌ها و فضاهای نیمه‌خصوصی
- تقسیم فضا در دفاتر و فضاهای اداری با نیاز به نور طبیعی
- استفاده در نما به‌عنوان عنصر طراحی و نورپردازی
این بلوک‌ها عملا به‌عنوان دیوار باربر اصلی استفاده نمی‌شوند، بلکه دیوارهایی نیمه‌سبک، نورگیر و دکوراتیو ایجاد می‌کنند که باید جزئیات اتصال آن‌ها به سازه اصلی و نحوه درزبندی دقیقا رعایت شود.
مزایا
- عبور نور طبیعی همراه با حفظ حریم نسبی
- ایجاد جلوه معماری و طراحی متفاوت در فضا
- مقاومت مناسب در برابر رطوبت نسبت به بسیاری از مصالح دیوار داخلی
محدودیت‌ها
- محدودیت در تحمل بار و استفاده به‌عنوان دیوار اصلی
- هزینه بالاتر در هر مترمربع نسبت به بسیاری از بلوک‌های معمولی
- نیاز به اجرای دقیق برای جلوگیری از نفوذ آب و هوا در درزبندی‌ها
مقایسه کلی انواع بلوک از نظر وزن، عایق بودن، سرعت اجرا و هزینه
برای جمع‌بندی، می‌توان تصویر کلی را این‌گونه در جدول مقایسه انواع بلوک خلاصه کرد:
| نوع بلوک | وزن تقریبی | عایق حرارتی | عایق صوتی | سرعت اجرا | هزینه مصالح (نسبی) | کاربردهای رایج |
| بلوک سیمانی سنگین | زیاد | متوسط | متوسط | معمولی | پایین تا متوسط | دیوار حیاط دیوارهای پیرامونی جداکننده‌های غیرباربر بیرونی |
| بلوک بتنی سبک‌دانه‌ای (لیکا، پوکه‌ای) | متوسط رو به کم | خوب | خوب | معمولی تا خوب | متوسط رو به بالا | دیوارهای داخلی دیوارهای خارجی غیر باربر در ساختمان‌های چندطبقه |
| بلوک فوم‌بتن / بتن کفی | کم تا متوسط | نسبتا خوب | نسبتا خوب | خوب (در صورت سیستم مناسب) | متوسط | دیوارهای داخلی غیر باربر پروژه‌های خاص سبک‌سازی |
| بلوک بتن گازی (AAC: هبلکس، پرلکس) | خیلی کم | بسیار خوب | خوب تا بسیار خوب | بالا | بالاتر از بلوک معمولی | دیوارهای داخلی و خارجی غیر باربر در پروژه‌های حساس به وزن و انرژی |
| بلوک سفالی | متوسط | متوسط | متوسط | معمولی | متوسط | تیغه‌های داخلی در ساختمان‌های مسکونی و اداری متعارف |
| بلوک گچی | کم تا متوسط | متوسط | متوسط | خیلی خوب | متوسط رو به بالا | تیغه‌های داخلی در فضاهای خشک پروژه‌های سرعت‌محور |
| بلوک فومی / پلی‌استایرن (پلاستوفوم) | بسیار کم | خوب تا بسیار خوب | ضعیف تا متوسط | بالا (در سقف‌سازی) | متوسط | پرکننده سبک در سقف‌ها بخشی از سیستم‌های عایق ماندگار |
| بلوک شیشه‌ای | متوسط تا زیاد | متوسط | متوسط | پایین تا متوسط | بالا | دیوارهای نورگیر جداره‌های دکوراتیو داخلی و نما |
کدام بلوک برای کدام پروژه مناسب‌تر است؟
اگر بخواهیم تصمیم‌گیری را ساده‌تر کنیم، می‌توان چند سناریوی رایج را در نظر گرفت:
- در دیوار حیاط و دیوارهای پیرامونی که استحکام، قیمت اولیه و در دسترس بودن مصالح مهم‌تر از وزن و عایق بودن است، بلوک سیمانی سنگین معمولاً انتخاب منطقی است.
- در دیوارهای داخلی و دیوارهای خارجی غیر باربر ساختمان‌های چندطبقه که کنترل وزن سازه و مصرف انرژی اهمیت دارد، بلوک‌های بتنی سبک‌دانه‌ای و بلوک‌های بتن گازی (AAC) گزینه‌های جدی‌تری هستند؛ انتخاب بین این دو به شرایط اقلیمی، بودجه، تجربه مجری و دسترسی به مصالح بستگی دارد.
- در تیغه‌های داخلی فضاهای خشک که سرعت اجرا و آماده بودن سطح برای رنگ یا نازک‌کاری اهمیت دارد، بلوک گچی و در بسیاری از شهرها بلوک سفالی می‌توانند گزینه‌های قابل بررسی باشند، مشروط بر این‌که حساسیت آن‌ها به رطوبت و جزئیات اجرایی لحاظ شود.
- در سقف‌ها، بلوک‌های فومی و پلی‌استایرن (پلاستوفوم) بیش از آن‌که رقیب بلوک‌های دیواری باشند، بخشی از سیستم سقف و عایق حرارتی هستند و تصمیم درباره آن‌ها معمولاً در مرحله طراحی سقف گرفته می‌شود.
- در فضاهایی که نور طبیعی و طراحی اهمیت دارد، بلوک شیشه‌ای می‌تواند در جداره‌های خاص و دیوارهای نیمه‌شفاف نقش مهمی بازی کند، نه در دیوارهای عمومی.
از نگاه تولیدکننده، کدام بلوک‌ها برای تولید صنعتی با دستگاه بلوک‌زن مناسب‌ترند؟
برای تولیدکننده‌ای که به‌دنبال راه‌اندازی یا توسعه خط تولید قطعات بتنی است، همه بلوک‌هایی که در این مقاله معرفی شد، در یک سطح قرار ندارند. از نظر نوع تجهیزات، سرمایه لازم و امکان تولید در مقیاس کارگاهی یا کارخانه‌ای، معمولا این دسته‌بندی عملی مطرح است:
- بلوک‌های بتنی و سیمانی (سنگین، سبک‌دانه‌ای، فوم‌بتن) مستقیما با دستگاه‌های بلوک‌زن ویبره‌پرس و قالب‌های مناسب قابل تولید هستند و نقطه شروع رایج برای بسیاری از کارگاه‌ها به‌شمار می‌آیند.
- بلوک‌های بتن گازی AAC به خط تولید صنعتی، اتوکلاو و سرمایه‌گذاری سنگین نیاز دارند و بیشتر در مقیاس کارخانه‌ای بزرگ تولید می‌شوند.
- بلوک‌های سفالی و گچی هر کدام فرآیند، مواد اولیه و تجهیزات خاص خود را دارند و معمولا روی همان خط تولید بلوک بتنی تولید نمی‌شوند.
- بلوک‌های پلی‌استایرن و فومی نیز به خطوط تولید مستقل نیاز دارند و در حوزه پلیمر و پلاستیک قرار می‌گیرند، نه بتن.
برای مجموعه‌ای مانند ماشین‌سازی طراحان که تمرکز آن بر طراحی و ساخت دستگاه‌های بلوک‌زن، جدول‌زن، کفپوش‌زن و خطوط تولید قطعات بتنی است، طبیعی است که تمرکز اصلی روی خانواده بلوک‌های بتنی و سیمانی باشد؛ جایی که می‌توان با انتخاب دستگاه بلوک زن مناسب و طراحی قالب‌های مختلف، طیفی از محصولات مانند بلوک سیمانی، بلوک سبک‌دانه‌ای، بلوک پازلی، جدول و کفپوش را روی یک خط تولید یا خطوط مرتبط پوشش داد.
یک بلوک ساختمانی استاندارد چه ویژگی‌هایی دارد؟
صرف‌نظر از این‌که بلوک از چه خانواده‌ای باشد، چند معیار کلی برای تشخیص بلوک استاندارد و قابل اعتماد وجود دارد:
- ابعاد یکنواخت و عدم اختلاف محسوس در طول، عرض و ارتفاع بلوک‌ها
- صاف بودن نسبی سطوح و سالم بودن گوشه‌ها و لبه‌ها بدون لب‌پریدگی شدید
- مقاومت فشاری متناسب با نوع بلوک و کاربری مورد نظر
- نبود حفره‌های نامنظم، پوکی غیرطبیعی و ترک‌های عمیق
- عمل‌آوری مناسب و عدم استفاده از بلوک‌های خیلی تازه و نرسیده در دیوارچینی
- در صورت وجود استاندارد ملی یا برگه‌های کنترل کیفیت، انطباق با آن‌ها
توجه به همین موارد ساده، پیش از خرید و هنگام تحویل بلوک می‌تواند از بسیاری از مشکلات اجرایی و دوباره‌کاری‌ها در پروژه جلوگیری کند.
از انتخاب بلوک تا انتخاب خط تولید؛ قدم بعدی چیست؟
تا اینجا انواع بلوک ساختمانی را از نظر مصالح، کاربری، وزن، عایق بودن، سرعت اجرا و هزینه مرور کردیم. می‌دانیم بلوک سیمانی سنگین برای دیوارهای حیاط و دیوارهای پیرامونی اقتصادی مناسب‌تر است، بلوک‌های سبک‌دانه‌ای و بتن گازی در پروژه‌های حساس به وزن و انرژی مزیت دارند، بلوک‌های سفالی و گچی در تیغه‌های داخلی عملکرد قابل قبولی دارند و بلوک‌های فومی و شیشه‌ای بیشتر نقش تکمیلی و دکوراتیو در سیستم‌های سقف و نورگیری دارند.
اما در عمل، انتخاب بلوک فقط یک تصمیم اجرایی در کارگاه نیست. برای بسیاری از مجموعه‌ها، همین انتخاب می‌تواند مقدمه یک تصمیم بزرگتر باشد: این‌که چه نوع بلوکی را در پروژه‌های آینده بخواهند مصرف کنند و آیا منطقی است که به‌جای خرید مداوم از دیگران، برای همان نوع بلوک، خط تولید اختصاصی راه‌اندازی کنند یا نه.
اگر در منطقه‌ای کار می‌کنید که تقاضا برای بلوک سیمانی، بلوک سبک‌دانه‌ای، بلوک پازلی یا سایر قطعات بتنی رو به افزایش است، می‌توانید از همین شناخت اولیه استفاده کنید و یک قدم جلوتر بروید: بررسی کنید که کدام نوع بلوک با بازار هدف، بودجه سرمایه‌گذاری، فضای کارگاهی و تیم فعلی شما هم‌خوانی بیش‌تری دارد. در این مرحله، سوال فقط «کدام بلوک بهتر است؟» نیست، بلکه این است که «برای شرایط من، کدام بلوک و کدام خط تولید، تصمیم هوشمندانه‌تری است؟».
ماشین‌سازی طراحان می‌تواند در همین نقطه وارد ماجرا شود. تیم فنی ما با توجه به تجربه طراحی و ساخت دستگاه‌های بلوک‌زن، جدول‌زن، کفپوش‌زن و قالب‌های تخصصی، می‌تواند کمک کند نوع بلوکی را که انتخاب کرده‌اید، به یک برنامه واقعی تولید تبدیل کنید؛ از انتخاب ظرفیت و نوع دستگاه بلوک زن تا طراحی قالب مناسب و برنامه‌ریزی برای توسعه محصولات در آینده. اگر بعد از خواندن این مقاله احساس می‌کنید زمان آن رسیده که از مصرف‌کننده بلوک به تولیدکننده بلوک تبدیل شوید، گفت‌وگو با تیم متخصص ماشین سازی طراحان می‌تواند اولین قدم مطمئن در این مسیر باشد. برای دریافت مشاوره رایگان می‌توانید با شماره 09145841914 تماس حاصل فرمایید.
ارسال دیدگاه: