پیشرفت روزافزون علم و فناوری و نیاز به ایجاد تحول در صنایع و ورود دستگاهها و تجهیزات جدید برای همگامی با این نیاز، موجب ظهور ریسکها و خطرات جدیدی شده که کارگران را تهدید میکند. در این میان، پروژههای ساختمانی با توجه به ورود ماشینهای مکانیزه، اگرچه به ظاهر ریسک فعالیتها را کاهش دادهاند، اما ریسکهای نوظهوری را به نیروی کار تحمیل کردهاند که غفلت از آنها عواقبی به مراتب بیشتر از روشهای سنتی ساخت و ساز خواهد داشت.
ازاینرو، شناسایی خطر و ارزیابی ریسک در این نوع پروژهها و به تبع آن اقدامات کنترلی مورد نیاز برای این ریسکها، اجتنابناپذیر به نظر میرسد. بهکارگیری روشهای متفاوت در شناسایی و کنترل ریسکهای فرایندهای شغلی، زمینه مناسبی برای توجه به رویکردهای ایمنی در پروژهها فراهم میآورد.
در این مقاله، ضمن شناسایی و ارزیابی ریسکهای بچینگ پلانت، مسائل و مشکلات ایمنی این سیستم مورد بررسی قرار گرفته و تا حد امکان به اقدامات کنترلی پرداخته شده است.
آشنایی با دستگاه بچینگ پلانت
برای ساخت بتن در حجم بالا از دستگاه بچینگ پلانت استفاده میشود. این دستگاه دارای مدلها و ظرفیتهای گوناگونی است که در اکثر پروژههای عمرانی و ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
مواد اولیه مورد استفاده در بچینگ پلانت برای ساخت بتن شامل: سیمان، ماسه شسته، شن نخودی، شن بادامی، آب و مواد افزودنی بتن (پودر میکروسیلیس، فوق روانکننده، ژل و…).
اتاق فرمان، شنکش (بچینگ دراگلاینی)، میکسر مصالح، سیستم بالابر و شاسی دستگاه بچینگ پلانت شامل: شاسی واگن حمل مصالح، سیلو سیمان، مخزن آب، دیواره نگهدارنده مصالح و اسکروپر.
نکات ایمنی در هنگام نصب دستگاه بچینگ پلانت
در گام اول، با بخش HSE کارگاه برای اجرای عملیات و اخذ مجوزهای لازم هماهنگی صورت گیرد.
فونداسیون
برای استقرار بخشهای مختلف بچینگ، نیاز به فونداسیون و زیرسازی مناسب است. پس از تسطیح و کوبیدن منطقه مورد نظر، با توجه به ابعاد سازهها، اقدام به ساخت فونداسیون بتنی برای استقرار شاسی، سیلوها و ستونهای دیواره محل دپوی مصالح میشود.
شاسی
با توجه به اتصال اغلب قسمتهای شاسی فلزی توسط پیچ و مهره، هنگام اتصال باید از مقاومت و استحکام آنها اطمینان حاصل شود. در صورت نیاز، برخی قسمتها با جوشکاری محکم شوند. همچنین، در استقرار پایههای اصلی روی صفحه پلیت، تنظیم و تراز بودن آنها مورد توجه قرار گیرد. لچکیهای متصل به پایه اصلی و صفحه پلیت نیز باید زاویه ۹۰ درجه داشته باشند و برای اتصال از جوش و سیم جوش مناسب استفاده شود.
اتاق فرمان
اتاق فرمان مرکز کنترل و هدایت کلیه عملیات بچینگ پلانت برای ساخت بتن است. موارد ایمنی زیر باید رعایت شود:
- فضای کافی برای حرکت اپراتور وجود داشته باشد.
- تابلو فرمان بهگونهای جانمایی شود که احتمال برخورد سهوی اپراتور با آن وجود نداشته باشد.
- کلیدهای تابلو فرمان دارای حفاظ مناسب باشند.
- کلید قطع برق اضطراری (Emergency) در تابلو فرمان تعبیه شود.
- در سیستم برق تابلو از رله و فیوزهای مناسب استفاده شود.
- روشنایی مناسب برای کار در شب فراهم باشد.
- کلیدهای تابلو فرمان از نوع رینگدار باشند تا از عملکرد سهوی جلوگیری شود.
- اتاق فرمان بهگونهای طراحی شود که اپراتور دید کافی به سکو داشته باشد.
- استقرار کپسول اطفای حریق، جعبه کمکهای اولیه و چراغ قوه در اتاق فرمان ضروری است.
شنکش (بچینگ نوع دراگلاینی):
شنکش برای حمل و انتقال مصالح سنگی از قسمت پایین دپوی مصالح به سمت دریچههای موجود در قسمت بالای دپو استفاده میشود.
نکات ایمنی
- مسیر مناسب برای رفتوآمد اپراتور تعبیه شود.
- کلیه قسمتهای متحرک، خصوصاً کابین شنکش، دارای حفاظ ایمنی باشند.
- بوم شنکش دارای سیم بکسل استاندارد باشد.
- نصب صندلی ارگونومیک برای اپراتور الزامی است.
دیگ مخلوطکننده مصالح :(Mixer)
دیگ مخلوطکننده یا میکسر مصالح بر روی سکوی بچینگ قرار دارد و عملیات ساخت بتن در آن صورت میگیرد.
نکات ایمنی
- نصب میکروسوئیچ روی درب میکسر ضروری است تا هنگام باز شدن درب، دستگاه بهطور خودکار متوقف شود.
- درب میکسر کاملاً بسته باشد تا از خروج گردوغبار جلوگیری شود.
- دریچه ورود مواد افزودنی به بتن دارای حفاظ مناسب باشد تا مانع ورود دست به داخل میکسر شود.
سیستم بالابر و واگن حمل مصالح
برای حمل و انتقال مصالح سنگی به میکسر از واگن مخصوصی استفاده میشود که بر روی ریل بالابر مستقر است.
نکات ایمنی
- مسیر بالابر که احتمال دسترسی به آن وجود دارد، دارای فنس و حفاظ مناسب باشد.
- سیم بکسل و کابلهای حامل واگن متناسب با وزن پاکت و مصالح انتخاب شوند.
اسکرو (Screw)
اسکرو لولهای است که در آن مارپیچ هدایتکننده قرار دارد و برای انتقال سیمان از داخل سیلوها به میکسر استفاده میشود.
نکات ایمنی
- محل اتصالات اسکرو به سیلوها و ورودی به میکسر کاملاً محکم و ایزوله باشد.
- الکتروموتورها دارای حفاظ ایمنی باشند.
- دریچههای موجود روی اسکرو کاملاً بسته باشند تا از نفوذ سیمان جلوگیری شود.
سیلوهای سیمان
سیلوها محل نگهداری و دپوی سیمان هستند و با توجه به ظرفیتشان اندازههای مختلفی دارند.
نکات ایمنی
- قبل از نصب سیلوها از استحکام فونداسیون و تراز بودن صفحه پلیتها اطمینان حاصل فرمایید.
- محل استقرار بولتها (Bolt) روی صفحه پلیت باید در چهارگوشه صفحه و در فواصل برابر باشد.
- در صورت نیاز به افزایش ارتفاع پایه سیلوها، ضمن انتخاب پایههای مقاوم و مستحکم، موارد زیر رعایت شود:
- در جوشکاری سیلوهای بزرگ، به دلیل بار زیاد وارد بر پایهها، باید برای دستیابی به جوش یکنواخت و مستحکم از دستگاه رکتفایر یا دیزل استفاده شود.
- پایه سیلوها باید کاملاً هماندازه، تراز، و لبه زیرین هر پایه کاملاً یکنواخت و صاف باشد.
- محل اتصال پایههای سیلو به صفحه پلیت باید با استفاده از لچکیهای هماندازه و با زاویه ۹۰ درجه نسبت به یکدیگر، برای تحمل بار یکنواخت، مستحکم شود.
- پیش از نصب سیلوها، حفاظ نیمتنه برای بالای سیلوها و پشتبند نردبان سیلو نصب شود.
- جلوگیری از ازدحام و تجمع بیمورد پرسنل در هنگام نصب و استقرار سیلوها و اعلام ممنوعیت رفتوآمد در محدوده شعاع ارتفاع سیلوها ضروری است.
- رعایت کلیه قوانین و مقررات ایمنی، از جمله قوانین مربوط به حمل و جابهجایی بارهای سنگین و استفاده از پرسنل مجرب برای نصب، بسیار مهم است.
- پس از استقرار سیلوها، برای اطمینان از تراز بودن آنها، باید از دوربین نقشهبرداری استفاده شود.
- با توجه به اهمیت دما در ساخت بتن، پیشنهاد میشود رنگ سیلوها روشن انتخاب شود تا جذب و انتقال گرما کاهش یابد.
دپوی مصالح سنگی
مصالح سنگی موردنیاز برای ساخت بتن شامل ماسه شسته، شن نخودی، و شن بادامی است که در منطقه همجوار بچینگ با ساخت دیوارههای حائل از یکدیگر جدا میشوند.
نکات ایمنی
در ساخت دیواره دپو، با استفاده از سازه بتنی پیشساخته و تخته الوار، ستونهای عمودی باید کاملاً تراز و از جوش مناسب برای استحکام آنها استفاده شود.
- نصب بازوهای پشتبند دیواره بسیار ضروری است. این بازوها باید متناسب با بار وارد بر دیواره انتخاب شده و مقاومت لازم را داشته باشند. در صورت عدم استحکام، احتمال قوس برداشتن و شکستگی جوش وجود دارد.
- در نصب بازوهای پشتبند دیواره باید از جوش با آمپراژ مناسب استفاده شود.
- در دیوارههای ساختهشده از جنس بلوک بتنی، ضمن کاربرد آرماتور در مصالح دیوار، از پشتبند بتنی نیز استفاده شود.
موارد پیشنهادی برای حذف خطرات
برای کاهش خطرات استفاده از دستگاه بچینگ پلانت، رعایت موارد زیر ضروری است:
- ساخت سپتیک برای هدایت پساب بچینگ ضروری است.
- کلیه سیستمها و ساختار بچینگ پلانت باید به سیم ارت متصل شوند.
- نصب کلیه علائم ایمنی موردنیاز روی بچینگ ضروری است.
- فقط اپراتور بچینگ مجاز به رفتوآمد در اتاق فرمان است.
- رفتن پرسنل روی دپوی مصالح سنگی اکیداً ممنوع است.
- پس از پایان کار، برای نظافت حتماً برق دستگاه قطع شود.
- از ازدحام بیمورد در سکوی بچینگ و اتاق فرمان جداً خودداری شود.
- نصب الکتروموتورها در زیر اتصالات آب بهدلیل احتمال نشتی ممنوع است.
- قبل از استارت بچینگ، نسبت به تمیز کردن پنجره شنکش و اتاق فرمان اقدام شود.
- در هنگام کار از خوردن، آشامیدن، و سیگار کشیدن خودداری شود.
- استفاده از وسایل حفاظت فردی، از جمله لباس کار، کفش ایمنی، دستکش، ماسک، و کلاه ایمنی الزامی است.
- رفتوآمد افراد غیرمجرب در بخش بچینگ ممنوع است.
- از پرتاب هرگونه وسیله به قسمت پایین و محوطه اطراف خودداری شود.
- پس از پایان کار و همچنین در هنگام تعمیرات، حفاظ ایمنی تابلو فرمان در حالت بسته باشد.
- در هنگام میکس مواد و مصالح، به هیچ عنوان درب میکسر بتن باز نشود.
- قبل از شروع کار، از صحت و سلامت کلیه قسمتهای بچینگ اطمینان حاصل شود.
- از دپوی مواد در پله و سکوی بچینگ که مانع رفتوآمد میشود، خودداری شود.
- وسایل دستوپاگیر در اتاق فرمان و محدود کردن فضا اکیداً ممنوع است.
- در هنگام رفتوآمد از پله بچینگ، نهایت دقت انجام شود و از عجله و شتابزدگی پرهیز شود.
- کلیه کابلها و سیمکشیهای بچینگ پلانت باید منظم، استاندارد، و از داخل داکت عبور کنند.
- هدایت تراکهای میکسر زیر بچینگ باید توسط فرد تعیینشده انجام شود.
- قبل از استفاده از شنکش، از نبود افراد روی دپوی مصالح اطمینان حاصل شود.
- از قرار دادن دست در زیر صندلی شنکش، بهدلیل وجود زنجیر، اکیداً خودداری شود.
- در هنگام تخلیه سیمان، از پر یا خالی بودن سیلوها اطمینان حاصل شود تا سیلو سرریز نکند.
- در هنگام تخلیه یخ در مخازن آب، از حضور در زیر و اطراف مخازن آب پرهیز شود.
- در هنگام نظافت، از پاشیدن آب به اتاق فرمان و الکتروموتور خودداری شود.
- محل نصب کلیه الکتروموتورها باید بهگونهای باشد که در معرض گردوغبار قرار نگیرند.
- هرگز تابلوهای برق را در معرض نفوذ آب، گردوغبار، یا مسیر بارگیری تراکهای میکسر قرار ندهید.
- در ساخت پله و مسیرهای رفتوآمد پرسنل، کلیه استانداردها از جمله نصب پاگرد، شیب مجاز، طول و عرض مناسب رعایت شوند.
- در صورت نیاز به افزودنی بتن، از دریچه تعبیهشده روی میکسر و با رعایت موارد ایمنی استفاده شود.
- در صورت گرفتگی اسکروها، از قراردادن دست در دریچه اسکرو اکیداً خودداری کنید و از پتک لاستیکی استفاده نمایید.
- در هنگام بالا رفتن از سیلوها، ضمن هماهنگی، از کمربند ایمنی و سایر وسایل حفاظت فردی استفاده شود.
- در صورت دیوارههای دپوی سنگی از جنس تخته و الوار، از بالا رفتن لودر روی آن اکیداً خودداری شود.
- هنگام دپوی مصالح پشت دیواره، تعادل وزن بار در دو طرف دیواره رعایت شود.
- در زمان تعمیرات، تابلو “در حال تعمیر است” نصب شود و برق دستگاه بهطور کامل قطع شود.
- از قرار گرفتن در زیر سیستم بالابر و پاکت حمل مصالح، مگر با هماهنگی، خودداری شود.
- پس از پایان تعمیرات، کلیه حفاظهای ایمنی دوباره در محل خود قرار داده شوند.
جمع بندی
کارهای ساختمانی بهطور طبیعی و ذاتی فرایندی خطرناک هستند که بنا به سنت، نرخ حوادث در آنها بالاست. نگرانیهای عمومی ناشی از فراوانی و گستردگی مخاطرات و حوادث ساختمانی، توجه به این صنعت را در کشور الزامی کرده است. از آنجا که دستگاه بچینگ یکی از فرایندهای اصلی در کارهای ساختمانی است، توجه به مخاطرات آن نیز اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله از ماشین سازی طراحان، تا حدودی به این ریسکها و مخاطرات پرداخته شده و موارد ایمنی آن ارزیابی شده است. امید است این تجربه کمک کوچکی به کاهش حوادث بیشمار این صنعت کند.
ارسال دیدگاه: